قطعاً تقوای الهی کلید درستی، و اندوخته قیامت، و رهایی از سلطه هر سلطه‌گر، و نجات از هر هلاکتی است، خواهنده به کمک تقوا به مرادش میرسد، و گریزان (از جهنّم) به‌وسیله تقوا نجات پیدا میکند، و طالب مشتاق به آنچه که رغبت دارد می رسد.
پس عمل کنید حالی که عمل به جانب حق بالا می‌‌رود، و توبه سود میدهد، و دعا مستجاب می‌‌شود، و زمانْ زمان آرامش، و قلم کاتبان عمل در کار است، و به بندگی و طاعت بشتابید پیش از آنکه جوانی به پیری رسد، و بیماری شما را از کار بیندازد، یا مرگ شما را برباید.
که مرگ نابودکننده لذّتها، و تیره کننده خوشیها، و دورکننده اهداف است، دیدارکننده‌ای است نامحبوب، مبارزی است مغلوب ناشدنی، جنایتکاری است غیرقابل انتقام، دامهایش به شما درآویخته، بلاهایش به شما احاطه کرده، پیکانهایش شما را هدف قرار داده، قهرش درباره شما بزرگ، جور و زحمتش بر شما پی درپی است، و کم است که ضربتش بر شما وارد نشود.
نزدیک است ابرهای تاریکش بر شما سایه اندازد، و آتش بلاهایش زبانه کشد، و تاریکی‌‌های شدائدش از راه برسد، و بیهوشی‌‌های ناشی از حالت احتضار، و درد خروج روح، و تاریکی‌‌های تو در تو، و تلخی چشیدن شربتش شما را فرا گیرد.
چنان است که سرزده بر شما وارد گشته و شما را از گفتن سخن آهسته خاموش نموده، و مشاورینتان را پراکنده کرده، آثارتان را به نابودی کشیده، و شهرهایتان را معطل و خالی گذاشته، و وارثان شما را تحریک نموده تا ارث به جا گذاشته را تقسیم کنند، گروهی از این وارثان خویشان خاص هستند که در وقت مردن شما سودی به حالتان ندارند، و برخی نزدیکان غمگینند که نمی‌‌توانند مانع مردن شما شوند، و دیگری شماتت کننده‌ای است که از مرگ شما غصه به خود راه نمی‌‌دهد.
پس بر شما باد به سعی و کوشش، و توشه برگرفتن و آماده شدن، و فراهم کردن زاد و توشه در منزلی که زاد و توشه فراهم است. دنیا شما را نفریبد چنانکه پیشینیان شما از امتهای گذشته و مردمان درگذشته را فریفت، آنان که از دنیا شیر فراوان دوشیدند، و دچار غفلت و فریب آن شدند، زمان را بیهوده سپری کردند، تازه آن را کهنه نمودند،
اما مساکن آنان گورستان، و اموالشان ارث دیگران شد، کسی را که نزد آنان رود نمی‌‌شناسند، و به گریه آنان که بر آنان بگریند اهمیتی نمی‌‌دهند، و کسی را که آنان را صدا بزند جواب نمی‌‌دهند.
از دنیا برحذر باشید که به شدّت غدّار و فریبنده و مکّار است، اندک می‌‌بخشد و سخت منع میکند، جامه سلامت می‌‌پوشاند و به زور و جبر برهنه میکند، راحتش دائم نیست، رنجش را پایان نمی‌‌باشد، و بلا و سختی‌‌اش آرام نگیرد.
از این خطبه است در توصیف زاهدان:
مردمی از اهل دنیا بودند ولی دلبسته آن نبودند، در دنیا بودند مانند کسی که اهل آن نیست، به آنچه که بصیرت داشتند عمل کردند، و به دفع آنچه از آن حذر داشتند شتافتند. در میان اهل آخرت می‌‌گشتند، اهل دنیا را چنان می‌‌دیدند که مرگ بدنهایشان را بـزرگ می‌‌شـمارند، اما آنان مرگ قلبهای زنـدگان را بزرگتر می‌‌دانستند.
خطبه ۲۲۱ نهج‌البلاغه
🔍 در این خطبه زیبا، امیرالمؤمنین(ع) که نتوانستم تکه تکه‌اش کنم، مواردی را توضیح داده که پررنگشان کردم. تقوا، عمل، مرگ ، وارثان، دنیا، گورستان و در نهایت اهل تقوا را معرفی کرده است.
وقتی می‌گوید جامه سلامت میدهد بعد با زور و جبر برهنه‌تان میکند می‌توانید چهره دنیا را بشناسید. روانشناسی‌اش کنید. شناسایی‌اش کنید. ببینید آیا سزاوار است در پی و شیفته‌اش باشید؟
بعد به انتها که میرسد باز از تقوای الهی می‌گوید و اینبار، اهلش را توصیف میکند. صورتهای ماه زیادی لابه‌لای کلمات سر می‌کشند. از قعر تاریخ تا همین امروز.